تأثیر تفاوت های عملکردی وابسته به سن بر عملکرد و تحکیم ترتیب توالی حرکتی

Transcript

1 تأثیر تفاوت های عملکردی وابسته به سن بر عملکرد و تحکیم ترتیب توالی حرکتی سید کاوس صالحی * محمود شیخ 2 رسول حمایت طلب 2 داود حومنیان 3 چکیده *. دکتری رفتار حرکتی دانشگاه تهران) Sk.salehi@yahoo.com ) 2. دانشیار دانشگاه تهران 3. استادیار دانشگاه تهران مقدمه: توانایی انجام صحیح حرکات متوالی جهت انجام عملکرد طبیعی ضروری و نمودی از رشد حرکتی صحیح است.ه ف از انجام مطالعه حاضر بررسی تفاوت های عملکردی وابسته بده سد بدر عملکرد و تحکیم ترتیب توالی حرکتی بود. روش: در ای مطالعه 96 پسر سالم از نظر سیستم عصبی و راست دست با دامنه سنی 6-8 سال به صورت در دسدتر انتاداش شد ن. از تکلید Serial Reaction Time برای بررسی مقایسه ای عملکرد صریح و ضمنی آزمودنی ها در دو مؤلفه زمدان و دقت پاسخ استفاده ش. کل م اخله شامل دو فاز )اکتساش و تحکیم( بود که طی آنها عملکرد گدروه ها با هم مقایسه ش ن. مرحله اکتساش شامل انجام 8 بلوک و مرحله تحکیم شامل انجام دو بلوک بود. دادهها با استفاده آزمون Mixed ANOVA در یک طدر )بلدوک( 8 )گدروه سدنی( 4 )ندو یادگیری( 2 تحلیل و جهت انجام مقایسات زوجی از آزمون Bonferroni استفاده ش. یافتههاا: در متغیر زمان پاسخ در مرحله اکتساش اثر بلوک )0/03=P( و س )0/00=P( معنادار بود امدا شدرای یادگیری معندی دار نبدود )0/0/43=P(. د ر مت غیدر دقدت پ ا سدخ عدبوه بدر م عندی د ا ری ا ثدر ب لدوک )0/00=P( و س )0/00=P( اثر اصلی شرای یادگیری )0/003=P( نید معندا دار بدود. همچندی عملکرد آزمودنی های گروه های سنی ماتل در دو بلوک ابت ایی روز دوم نسبت به انتهدای روز اول در دو مؤلفه زمان )0/00=P( و دقت پاسخ )0/00=P( بهتر بود که مبدی تحکدیم کلدی یدادگیری حرکتی است. نتیجهگیری: : نتایج نشان داد بی گروه های سنی ماتل در اکتساش و تحکیم زمان و دقت پاسخ تکلی توالی حرکتی تغییرات عملکردی وابسته بده سد وجدود داشدت. از طرفدی اجد ا ماتل حرکت )دقت و سرعت( به شیوه های متفاوتی اجرا و تثبیت و تحکیم می شون. اید موضدو به هنگام آموزش و انجام م اخبت آموزشی و توانباشی مرتب با کودکان و نوجواندان بایسدتی مدورد توجه قرار گیرد. واژگان کلیدی: یادگیری صریح یادگیری ضمنی تغییرات سنی تحکیم یادگیری عملکرد 85

2 The effect of age related differences on performance and consolidation of motor sequence learning 2 Sayed Kavos Salehi*, Mahmoud Sheikh, Rasoul Hemayattalab 3 Davod Humaneyan. PhD in Motor Behavior, Sport Sciences Faculty, University of Tehran 2. Associated in Motor Behavior, Islamic Azad University, Kermanshah Branch 3. Aaaistant in Motor Behavior, Islamic Azad University, Kermanshah Branch Abstract Introduction: The aim of this study was to investigate the effect of age related differences on performance and consolidation of motor sequence learning. Method: In this study, 96 healthy nervous system and righthanded boy with age range 8-6 years, were selected by available sampling. Serial Reaction Time Task was used to evaluate and compare the performance in two- component response time and accuracy. The intervention was consisted of 0 stages (8 blocks for acquisition and 2 blocks for consolidation) in which the performances of groups were compared. The data were analyzed with Mixed ANOVA in 2(type of learning) 4(age groups) 8(blocks) and Bonferroni was used for paired comparisons. Results: In acquisition phase for response time, there was a significant main effect of block (P = 0/03) and age (P=0/00) but not learning conditions (0/43). For response accuracy, there was a significant main effect of block (P = 0/00), age (P=0/00) and learning conditions (0/003). In addition, the group's performance across the two first blocks of practice on Day 2 compare with two last blocks on Day was better in response time (P=0/00) and accuracy(p=0/00), which represents the consolidation of motor learning. Conclusion: The findings showed that among different age groups, there was age-related functional changes in the acquisition and consolidation of response time and aquuracy for motor sequence task. Moreover, the various components of the movement (speed and accuracy) can be perform and consolidate in different ways. This matter should be considered in educational and rehabilitational interventions related to children and adolescents. Key words: Explicit learning, Implicit learning, Age related changes, Learning consolidation, Performance 2, 86

3 مقدمه یکی از جنبه هایی که در آموزش و تمرینات توانباشی اهمیت زیادی دارد یادگیری رفتارهای وابسته و برخاسته از حرکت است. حرکت جنبه اصلی رش و تکامل انسان است و بهتری توجیه برای مطالعه حرکت آن است که حرکت ج اصلی تکامل در انسان می باش )اشمیت و لی 20(. برخی از انوا حرکات نظیر راه رفت و پلک زدن ذاتی و غری ی و یا بر طبق نظر بیولوژیست های رش ی خودمتمای ش ه یا فیلوژنی 2 هستن که در ای حرکات الگوی عمل از طریق ژنتیک رش و نم و یا هر دوی ای موارد تعیی می شون. دسته دوم حرکات حرکات قابل یادگیری نظیر تایپ کردن و شوت زدن هستن که تبحر در آنها نیازمن تجربه و تمری است و اغلب اینگونه حرکات یادگرفته ش ه به عنوان مهارت 3 شناخته می شون )ساوی لمیکس و همکاران ماتل 4 یکی از جلوه های 2009(. بر ای اسا یادگیری مهارت های حرکتی رفتار و جنبه بیرونی و محیطی رش حرکتی است که از تمری و تجربه ناشی می شود )گاالهو و ا زمون 202 (. یادگیری حرکتی انسان و کارکردهای حافظه او ح اقل به دو زیر سیستم وسیع و گسترده تقسیم می شون که عموما صریح و ضمنی نامی ه ش ه ان. در صورتی که به یادگیرن ه در مورد ه ف و نحوه انجام تکلی مورد نظر اطبعات الزم داده شود ای یادگیری از نو صریح یا آشکار 5 است اما اگر به یادگیرن ه در مورد ه ف و نحوه انجام تکلی مورد نظر اطبعات الزم داده نشود یادگیری از نو ضمنی یا تلویحی 6 خواه. Self - differentiated 2. Phylogeny 3. Skill 4. Skills motor learning 5. Explicit learning 6. Implicit learning 87

4 بود )گری و شانک اطبعات در دستر 7 993(. برخی از محققی مانن شانک معتق ن در یادگیری ضمنی در سطح آگاهانه نبای وجود داشته باش در حالی که گروهی بر ای باورن که عمب امکان حذف ای اطبعات وجود ن ارد. لذا عنوان ش ه که برای آنکه یادگیری از نو ضمنی باش بای مجمو اطبعات در دستر به صورت ناخودآگاه از مجمو اطبعات در دستر در سطح آگاهانه بیشتر باش. ر بر )993( 8 عنوان نموده است که برای آنکه یادگیری از نو ضمنی باش فق کافی است a b< باش که در آن اطبعات در دستر a مجمو اطبعات در دستر به صورت ناخودآگاه و مجمو b در سطح آگاهانه است. عبوه بر ای یادگیری مهارت نه تنها در 9 بلکه در فواصل استراحت و بی تمری ها نی انجام می طول تمری انجام می شود شود که به آن فاز خاموش 0 می گوین پروسه ای که در فاز خاموش اتفاق می افت را تحکیم یا تثبیت می گوین. یادگیری صریح و ضمنی دارای تفاوت های اساسی در مکانیسم های رم گردانی و بازیابی هستن و توس شبکه های عصبی متفاوتی کنترل می شون. اعتقاد بر ای است که شبکه عصبی کنترل کنن ه یادگیری ضمنی شامل عق ه های قاع ه ای ماچه و کرتکس 3 پری فرونتال 2 است در حالی که یادگیری صریح توس قطعه گیجگاهی هیپوکامپ تاالمو و کرتکس پیشانی نلسون 200(. - آهیانه ای 4 کنترل می شود )توما و 7. Green and Shanks 8. Reber 9. Online phase. Offline phase 0. Consolidation. Prefrontal cortex 2. Temporal lobe 3. Prefrontal Parietal cortex 4 88

5 یادگیری توالی حرکتی امروزه بیشتری نمونه رفتاری است که برای بررسی عملکردهای یادگیری مورد استفاده قرار می گیرد )ربر 989 رابرتسون 2007(. زیرا رعایت توالی در اجرای حرکت می توان به صورت صریح )مطلع از اج ا توالی( یا ضمنی )بی اطب از ترتیب توالی( یاد گرفته شود. یک سؤال برخاسته از تحقیقات انجام ش ه بر روی یادگیری های گوناگون و سیستم های حافظه ای بوده است که چگونه ای شکل های ماتل کارکرد شناختی رش و تکامل پی ا می کنن و آیا فرآین های صریح و ضمنی به شکل واح رش و تکامل پی ا می کنن یا به شکل مج ا و قابل تفکیک. رش طوالنی سیستم های کرتکس پری فرونتال که در یادگیری صریح دخیل هستن در مقایسه با بالی گی و تکامل نسبتا زودهنگام و سریع عق ه های قاع ه ای دلیلی است که می توان انتظار داشت یادگیری ضمنی نسبت به یادگیری صریح زودتر رش و تکامل پی ا می کن )توما و نلسون 200 دیما آمسو و همکاران 200(. 5 در ای خصوص ربر نظریه تغییرناپذیری یادگیری ضمنی را پیشنهاد کرد. بر اسا ای نظریه یادگیری ضمنی مستقل از س است زیرا ساختارهای عصبی دخیل در یادگیری ضمنی از نظر تکاملی بسیار ابت ایی هستن و خیلی زود تکامل پی ا می کنن به طوریکه ای ساختارها در اوایل کودکی رش می یابن و در طول کودکی نسبتا یکسان و ب ون تغییر باقی می مانن در حالی که یادگیری صریح تغییرات رش ی بیشتری را در طول زمان نشان می ده زیرا ای یادگیری شامل ساختارهای قشری است که در تمام طول کودکی به رش و تکامل ادامه می دهن. با وجود ای مطالعات تصویربرداری عصبی - رش ی نشان می دهن که اگرچه می ان سوخت و ساز و میلینی ش ن عق ه های قاع ه ای دخیل در یادگیری ضمنی در ابت ای اولی سال زن گی به نقطه اوج می رس )ساوی لمیکس و. Dima Amso and Juliet Davidow 5 89

6 همکاران 2009( 6 اما تغییرات رش ی در ساختارهای مغ ی در کودکی اولیه نی اتفاق می افت )توما و نلسون 200(. به طوریکه در نتیجه ای تغییرات سرعت و دقت عملکرد افراد ممک است تحت تأثیر قرار گیرد. بر ای اسا در مقابل نظریه تغییرناپذیری م ل تغییرات وابسته به س در یادگیری ضمنی مطر ش ه است. به ای ترتیب درک ج ایی و تفکیک بی یادگیری صریح و ضمنی در طول کودکی و اثرات اف ایش س بر ای دو نو یادگیری هنوز موضو اصلی مناقشه بی دانشمن ان شناختی و رش ی است به طوری که برخی از مطالعات نشان داده ان که قابلیت یادگیری ضمنی بعضی از تکالی یادگیری ب رگساالن تفاوتی با افراد کم س SRT در اثر اف ایش س ثابت بوده و می ان ن ارد در مقابل برخی از مطالعات در یادگیری حرکات متوالی )سکانسی( تفاوت های سنی مشاه ه نموده ان. برای نمونه مایبری و همکاران )995( پیشرفت های وابسته به س در یادگیری صریح و ضمنی کودکان 5 تا 7 سال و 0 تا 2 سال را در یک تکلی کردن. در مقابل )998( در مطالعه ای 7 میولمان و همکاران گروه 6-7 سال 0- و 8-27 را در یک تکلی نمودن. شناحتی - حرکتی گ ارش یادگیری ضمنی سه SRT در سطح یکسانی گ ارش با وجود تناقض آشکار در رابطه با تأثیر اف ایش س بر یادگیری توالی حرکتی بررسی ای موضو به منظور درک بهتر رش فرآین های صریح و ضمنی ضرورت و اهمیت ویژه ای پی ا می کن و یکی از ابعاد بررسی طر حاضر است. به طور خاص ه ف اصلی ای تحقیق پاسخ به ای سؤاالت بود که آیا قابلیت یادگیری حرکتی با اف ایش س دچار تغییر می شود و اگر ای تغییر صورت می گیرد بیشتر ک ام نو از یادگیری. Tal Savion Lemieux et al. Meulemans et al

7 را درگیر می کن آیا سرعتی که افراد می توانن پاسخ های حرکتی را انتااش کنن در هر نو یادگیری صریح و ضمنی تابع س است روش شناسی تحقیق حاضر از نظر روش از نو نیمه تجربی با طر ان ازه گیری های مکرر و از نظر ه ف از نو کاربردی است. شرکتکنندگان جامعه آماری شامل کلیه دانش آموزانی بود که در نیمسال اول در مراک پیش دبستانی و م ار شهرستان مسج سلیمان مشغول به تحصیل بودن که از بی آنها از طریق بررسی مقادیر انحراف معیار در مطالعه ای مشابه 96 آزمودنی )پسر( با معیار های ورود مشتمل بر راست دست بودن سالم از نظر سیستم عصبی و ب ون آشنایی و تجربه قبلی با تکلی مورد نظر به صورت ه فمن و در دستر انتااش و در 4 گروه که هر گروه خود دارای 2 زیر گروه است شامل 6 ساله )صریح و ضمنی( 8 ساله )صریح و ضمنی( 0 ساله )صریح و ضمنی( و نوجوان 8-5 ساله )صریح و ضمنی( گمارده ش ن. همه مراحل اجرای پژوهش متناسب با مبحظات و منشور اخبقی دانشگاه تهران انجام گرفت. ابزار برای ارزیابی نمونه های نوجوان از نساه فارسی آزمون ماتصر وضعیت روانی جهت تشایص اختبل شناختی و ن اشت بیماری خاص )دارای 8 شناختی) MMSE ) جهت تعیی 9 ضریب اعتبار 0/84-0/9( و پرسش نامه سبمت عمومی GHQ( ) سبمت عمومی و ن اشت اختبل جسمانی )دارای ضریب اعتبار 0/9( و پرسشنامه. Mini Mental State Examination. General Health Questionnaire 8 9 9

8 دست برتری Edingburgh )با ضریب اعتبار 0/97 در تعیی دست برتری( استفاده ش )علی پور 386( و آزمودنی های با نمره زیر 20 )از مجمو 30 نمره( در آزمون MMSE به عنوان اختبل شناختی ش ی و افراد با افسردگی و اضطراش باال بر اسا آزمون GHQ از مطالعه خارج ش ن. سبمت عمومی و ع م مشکل خاص کودکان پیش دبستانی و دبستانی در حی انجام تکلی نی از طریق مطالعه پرون ه تحصیلی و کسب اطب از مربیان و وال ی کودکان نسبت به سبمت عمومی آنها اطمینان حاصل ش و کودکان دارای بیماری های خاص از نمونه آماری حذف ش ن. روش اجرای آزمون برای اجرای تحقیق با توجه به مشاصه های مورد ل وم و نو تکلی حرکتی نرم اف اری تحت عنوان SRT در محی برنامه نویسی ++ C برای تولی و اجرای محرک های بصری توس شرکت فنی مهن سی بهارستان ارتاویل در اهواز طراحی و برنامه نویسی ش ه است. ای اب ار بر اسا م ل نیس و بولمر )987( برای ارزیابی یادگیری صریح و ضمنی توالی حرکتی طراحی ش ه است. در ای نرم اف ار چهار مربع در صفحه مانیتور در نظر گرفته ش ه است که قابلیت تب یل به چهار رنگ زرد سب قرم آبی را دارد و برای هر یک از رنگ های یاد ش ه کلی ی بر روی صفحه کلی با برچسب رنگی تعبیه ش ه است که با فشار دادن کلی مربوط به هر رنگ ببفاصله مربع بع ی ظاهر می شود. نرم اف ار SRT طوری طراحی ش ه که تع اد محرک هایی که در یک توالی به دنبال هم می آین قابل تنظیم است. همچنی می توان با استفاده از ای نرم اف ار نو ترتیب ارائه محرک ها را مشاص کرد. در ای نرم اف ار زمان استراحت توالی ها و بلوک های حرکتی قابل تنظیم است. محرک ها در ای اب ار به صورت توالی های به هم پیوسته ظاهر می شون و هر محرک ببفاصله پس از پاسخ صحیح به محرک قبل ظاهر می شود و تا زمانی که آزمودنی پاسخ صحیح ن ه محرک از جای خود حرکت نمی کن. در مورد روایی و پایایی اب ار از روش مورد استفاده در ای پژوهش در تحقیقات متع د خارجی استفاده ش ه و مطالعات نشان داده است ای آزمون وابسته به فرهنگ نیست )گری و شانک 993 رابرتسون 2007 ( عبوه بر ای در ای اب ار م اخله و ارزیابی 92

9 دقیقا یکسان است از طرفی نتایج به وسیله لپ تاپ ثبت می ش که شرکت سازن ه آن را طی چن ی مرحله کالیبره نموده و نقایص آن را برطرف کرده است بنابرای خطای انسانی در ثبت دخیل نیست. با توجه به اینکه ای اب ار ان ازه گیری تکلی مورد نظر را با زمان سنج رایانه ای با دقت یک ه ارم ثانیه )ms( ان ازه گیری می کن و برای ای کار طراحی ش ه دارای اعتبار صوری است. ضریب پایایی ای اب ار با روش بازآزمایی 0/93 برآورد ش ه است )شکل شماره (. شکل شماره) (. نمای کلی نرم اف ار تکلی زمان عکس العمل متوالی برای اجرای تکلی نمونه روی یک صن لی پشتیدار در مقابل یک رایانه مینشست و دست خود را طوری روی می می گذاشت که احسا راحتی کن و به آسانی بتوان انگشت دست خود را روی هر ک ام از چهار کلی عبمت گذاری ش ه با برچسب رنگی قرار ده. از آزمودنی خواسته ش که بهمحض نمایش هر مربع کلی هم رنگ آن را فشار ده )شکل 2(. در ای نرم اف ار هر الگو یا توالی شامل نمایش هشت مربع رنگی)تحریک( است که در اصطب رفتار حرکتی یک کوشش نامی ه می شود. تکرار 0 کوشش متوالی که در مجمو 80 تحریک است یک بلوک حرکتی نامی ه می شود که در حقیقت بسته عملکردی نرم اف ار محسوش می شود و محاسبات و تج یه و تحلیل داده ها بر روی ای بلوک ها انجام گرفته است. در ای نرم اف ار ترتیب ظاهر ش ن مربع های رنگی در توالی های حرکتی دارای دو حالت متفاوت است: در یک حالت محرک ها با ترتیب مشاص و از قبل تعیی ش ه فعال می شون )توالی منظم( که عبارتن از سب آبی زرد آبی قرم زرد سب و در حالت دوم محرک ها به صورت 93

10 تصادفی ارائه می گردن )توالی نامنظم( ب ی معنی که ترتیب ارائه محرک ها توس نرم اف ار تعیی می شود و هیچ رابطه منطقی در ترتیب ظهور آنها وجود ن ارد. شکل شماره) 2 (. نحوه صحیح اجرای تکلی زمان عکس العمل متوالی بع از انتااش شرکت کنن گان با در نظر گرفت کلیه معیارهای حذف و اضافه و اطمینان از سبمت آنها و ارائه توضیحیات الزم در مورد تکلی فرم رضایتنامه آگاهانه و اطبعات شاصی از آنها اخذ ش. اطبعات مربوط به افراد شرکت کنن ه محرمانه باقی مان. در ضم شرکت در تحقیق حاضر ه ینهای را برای مشارکت کنن گان در برن اشت. در ای پژوهش کل م اخله شامل دو فاز )اکتساش و تحکیم( و 0 مرحله بود که طی آنها نتایج عملکرد گروه ها با هم مقایسه ش ن. نمونه ها ابت ا وارد فاز م اخله اصلی یعنی اکتساش ش ن ای مرحله شامل انجام 8 بلوک حرکتی )هر بلوک شامل 0 کوشش و هر کوشش شامل 8 تحریک( بود که ترتیب ظاهر ش ن مربع ها در 4 بلوک اول به صورت سب آبی زرد آبی قرم زرد سب زرد بود. سپس دو بلوک با ترتیب تصادفی و نامنظم انجام می ش و بع از آن دو بلوک دیگر با ترتیب 4 بلوک اول تکرار می گردی. بنابرای در ای مطالعه از توالی حرکتی ترکیبی یعنی ترکیبی از سکانس های تکراری )منظم( و تصادفی )نامنظم( استفاده ش تا احتمال آگاهی صریح در گروه های یادگیری ضمنی به ح اقل برس. در فراین تحقیق انجام آزمایش در گروه های یادگیری صریح و ضمنی دقیقا مشابه بود با ای تفاوت که قبل از انجام آزمایش به گروه های یادگیری صریح در مورد چگونگی ظهور مربع ها و 94

11 ترتیب آنها اطبعات کاملی داده می ش اما به گروه های یادگیری ضمنی هیچ گونه اطبعاتی در مورد ترتیب محرک ها و چگونگی آرایش بلوک ها )منظم یا تصادفی بودن آنها( داده نش فق از آنها خواسته ش که به محض مشاه ه هر رنگ کلی همرنگش را با سرعت و دقت فشار دهن. الزم به ذکر است که برای آشنایی آزمودنی ها با نرم اف ار قبل از انجام آزمایش یک بلوک به صورت آزمایشی توس آزمودنی های گروه های ماتل اجرا می ش. یک روز )24 ساعت( بع از انجام مرحله اکتساش مرحله دوم یعنی سنجش تحکیم یادگیری انجام ش. ای مرحله شامل انجام 2 بلوک با ترتیب منظم مرحله اول بود. آزمون مرحله دوم به ای دلیل انجام می شود که اوال مشاص شود که آیا تغییر زمان پاسخ و دقت پاسخ آزمودنی ها به خاطر اثرات موقتی تمری بوده یا تغییری نسبتا پای ار رخ داده و رد حافظه ای واقعا در حافظه تقویت و تثبیت ش ه است ثانیا بتوان بی گروه های یادگیری صریح و ضمنی مقایسه انجام داد. نتایج مربوط به هر تحریک )فاصله زمانی بی ارائه محرک تا پاسخ حرکتی( کوشش و بلوک حرکتی و تع اد خطاهای آزمودنی ها به محرک های ه ف در هر مرحله به طور خودکار توس یک لپ تاپ م ل DELL ثبت ش. برای بررسی تأثیر تغییرات وابسته به س بر یادگیری و تحکیم توالی حرکتی صریح و ضمنی دو جنبه از حرکت مورد بررسی قرار گرفت. اولی جنبه دقت توالی است که در ای مطالعه تع اد پاسخ های صحیح به محرک ها معیاری از دقت یادگیری در نظر گرفته ش. دومی جنبه حرکت هماهنگی پاسخ است و در ای مطالعه کاهش کلی زمان پاسخ به عنوان معیار هماهنگی پاسخ منظور ش ه است. به منظور سنجش تحکیم یادگیری با الگو برداری از مطالعه دورفبرگر 20 و همکاران )2007( و کارولی 2 و همکاران )204( میانگی زمان پاسخ و تع اد پاسخ های. Dorfberger. Caroline

12 صحیح دو بلوک انتهایی روز اول )بلوک 7 و 8( با دو بلوک ابت ایی روز دوم )بلوک 9 0( در گروه های یادگیری صریح و ضمنی مورد مقایسه قرار گرفت. روش تحقیق پس از جمع آوری اطبعات از نرم اف ار PASW که نام ج ی نرم اف ار SPSS است برای تحلیل داده ها استفاده ش. از آمار توصیفی برای محاسبه میانگی و انحراف استان ارد و رسم نمودارهای مربوط استفاده ش. برای بررسی عملکرد آزمودنی ها از آزمون تحلیل واریانس دو راهه مرکب ( ANOVA )Mixed استفاده ش. همچنی از آزمون تحلیل واریانس دو راهه )ANOVA( برای تعیی اختبف میانگی داده ها در مرحله تحکیم استفاده ش. سطح آلفا برای تمامی عملیات آماری P 0/05 در نظر گرفته ش. یافتهها 6 افراد شرکت کنن ه در پژوهش حاضر در دامنه سنی 6-8 سال و همگی راست دست و ب ون سابقه بیماری نورولوژیکی و اختبل در چشم ها دست ها و عصب- عضله بودن. ج ول شماره) ( ویژگی های دموگرافیک شرکتکنن گان در ای تحقیق را نشان میده. نتایج آزمون تحلیل واریانس دو راهه مرکب در مرحله اکتساش برای دو مؤلفه زمان و دقت پاسخ در ج ول شماره) 2 و 3( نشان داده ش ه است. ج ول شماره) (. ویژگی های دموگرافیک آزمودنی ها مشتمل بر تع اد و میانگی سنی ساله گروه ها صریح ضمنی تعداد میانگین± انحراف استاندارد بیشترین 6/6 ±66/0 6/3 2 کمترین 6 6/3 6/5 ±74/0 6/4 2 ساله 8 صریح ضمنی 8 8 8/3 8/4 ±45/0 8/3 ±65/0 8/ ساله نوجوان صریح ضمنی صریح ضمنی 0/ /2 0/2 0/4 8/2 8/ ±84/0 0/2 ±9/0 0/ ±74/0 7/6 ±92/0 7/

13 با توجه به ج ول شماره) 2 ( همانطور که مشاه ه می شود در متغیر وابسته زمان پاسخ اثر اصلی بلوک های تمرینی )0/05= 0/03=P F( η 2 /0 89/0 4/75= و اثر اصلی 0/744= 3 88 F( 0/00=P η 2 معنادار است. اما اثر معنی داری برای س )0/744= شرای یادگیری و اثرهای تعاملی متغیرها در ای مرحله پی ا نش )05/ 0(. P نتایج آزمون تحلیل واریانس درون گروهی نشان داد که تغییرات عملکردی وابسته به س بر اجرای مؤلفه زمان پاسخ تکلی توالی حرکتی تأثیر دارد )05/ 0(. P برای مشاص کردن جایگاه تفاوتها از آزمون Bonefrroni استفاده گردی. نتایج ای آزمون نشان داد اختبف زمان بلوک هشتم و دوم در تمامی گروه ها معنی دار بود )0/00=P( که نشان دهن ه بهبود عملکرد تمامی گروه ها است. بررسی تفاوت های بی گروهی نشان داد زمان پاسخ نوجوانان به طور معنی داری در تمام مراحل سریعتر از گروه های کودکان بود )0/00 = P( عبوه بر ای پاسخ های 0 ساله ها سریعتر از 6 ساله ها و 8 ساله ها بود. همچنی بی زمان پاسخ کودکان 6 ساله 8 ساله 0 ساله تفاوت معنی دار وجود داشت )0/00 = P(. ج ول شماره) 2 (. نتایج حاصل از آزمون تحلیل واریانس دو راهه مرکب برای مؤلفه زمان پاسخ در زمان پاسخ منبع تغییرات بلوک س شرای یادگیری بلوک س بلوک شرای یادگیری بلوک س یادگیری مجموع مجذورات مرحله اکتساش 97 df میانگین مجذورات مقدار P 0/03 * 0/00 * مقدار F 4/75 85/34 0/627 3/9 9/74 7/5 /0 3 3/23 2/92 7/5 مجذور اتا 0/05 0/744 0/007 0/07 0/025 0/67 0/43 0/088 0/35 0/06 2/24 2/27 2/09 /50 /53 /40 3/03 /0 3/03 4/56 /54 4/27 با توجه به ج ول شماره) 3 ( همانطور که مشاه ه می شود در متغیر دقت پاسخ اثر اصلی بلوک های تمرینی =0/38( P=0/00 )F η 2 486/63 486/63=67/40 س

14 دقت P=0/003 η 2 =0/35( و شرای یادگیری )F P=0/00 η =49/95 =0/58( 33/27= 88 F( معنا دار است. عبوه بر ای اثرهای تعاملی متغیرها در ای مرحله معنی دار است )05/ 0(. P یعنی گروه های سنی ماتل در طول انجام تکلی با توجه به نو یادگیری )صریح و ضمنی( از نظر دقت در پاسخ به محرک ها در بلوک های ماتل عملکرد متفاوتی داشته ان. نتایج آزمون تحلیل واریانس درون گروهی نشان داد که تغییرات عملکردی وابسته به س تمامی گروه ها با توجه به نو یادگیری )صریح و ضمنی( روی عملکرد دقت توالی حرکتی تأثیر دارد. برای مشاص کردن جایگاه تفاوتها از آزمون Bonefrroni استفاده گردی. نتایج ای آزمون نشان داد اختبف زمان بلوک هشتم و دوم در تمامی گروه ها معنی دار بود )0/00=P( که نشان دهن ه بهبود عملکرد آنها است. به طور کلی مقایسات زوجی نشان داد که گروه کودکان 6 ساله )صریح و ضمنی( در مؤلفه دقت پاسخ در تمامی بلوک ها بیشتر از دیگر گرو ها خطا کردن همچنی 8 ساله ها و 0 ساله ها و 8 ساله ها و نوجوانان در اکثر بلوک ها متفاوت عمل کردن )8 ساله ها کم دقت تر از ب رگساالن و 0 ساله ها بودن ( اما نوجوانان و 0 ساله ها تفاوت معنی دار ن اشتن. ج ول شمار) 3 ( نتایج حاصل از آزمون تحلیل واریانس دو راهه مرکب برای مؤلفه دقت پاسخ در مرحله اکتساش پاسخ منبع تغییرات بلوک س شرای یادگیری بلوک س بلوک شرای یادگیری بلوک س یادگیری مجموع مجذورات df میانگین مجذورات مقدار P 0/00 * 0/00 * مقدار F 67/40 49/95 69/37 694/7 5/ / /53 مجذور اتا 0/38 0/58 0/35 0/33 0/37 0/68 0/003 * 0/00 * 0/00 * 0/003 * 33/27 9/35 3/4 2/4 /02 23/50 8/59 5/39 6/59 5/53 6/59 /02 389/86 47/50 89/53 98

15 با توجه به ج ول شمار) 4 ( همانطور که مشاه ه می شود در متغیر وابسته زمان پاسخ =557/46 88 )F P=0/00 η 2 معنادار است که نشان اثر اصلی بلوک )0/887= دهن ه تحکیم یادگیری در گروه های مورد مطالعه است. همچنی اثر اصلی س 437/88= 3 88 F( 0/00=P η 2 معنادار است اما اثر معنی داری برای =0/942( شرای یادگیری همچنی اثرهای تعاملی متغیرها در ای مرحله پی ا نش )05/ 0(. P آزمون تحلیل واریانس نشان داد بی گروه های سنی تفاوت معناداری وجود داشت )05/ 0(. P برای تعیی محل تفاوت بی میانگی عملکرد گروه های آزمودنی در مرحله تحکیم از آزمون تعقیبی توکی )HSD( استفاده گردی. نتایج ای آزمون نشان داد هنگام مقایسه میانگی بلوک 9 و 0 بی گروه های سنی 6 ساله 8 ساله 6 ساله 0 ساله 6 ساله نوجوان 8 ساله - نوجوان تفاوت معنی دار وجود دارد )05/ ) P اما بی 8 ساله - 0 ساله و 0 ساله - نوجوان تفاوت معنی دار وجود ن اشت. ج ول شماره) 4 ( نتایج حاصل از آزمون تحلیل واریانس دو راهه مرکب برای مؤلفه زمان پاسخ در زمان پاسخ منبع تغییرات بلوک س شرای یادگیری بلوک س بلوک شرای یادگیری بلوک س یادگیری مجموع مجذورات مرحله تحکیم df میانگین مجذورات مقدار P 0/00 * 0/00 * مقدار F 557/46 437/88 0/735 4/87 / /8 3/00 4/87 3/ /8 مجذور اتا 0/887 0/942 0/007 0/657 0/034 0/00 0/393 0/00 * 0/082 0/829 28/65 3/0 0/296 2/ / /73 3/00 3 6/ / /9 99

16 دقت با توجه به ج ول شماره) 5 ( در متغیر وابسته دقت پاسخ اثر اصلی بلوک معنادار است که نشان دهن ه تحکیم یادگیری در گروه های مورد مطالعه است. همچنی اثر اصلی س و شرای یادگیری نی معنا دار است. عبوه بر ای اثرهای تعاملی متغیرها در ای مرحله معنی دار است )05/ 0(. P بررسی های بی گروهی و مقایسات زوجی نشان داد هنگام مقایسه میانگی بلوک 9 و 0 بی گروه های سنی 6 ساله 8 ساله 6 ساله 0 ساله 6 ساله نوجوان 8 ساله - نوجوان تفاوت معنی دار وجود دارد )05/ 0( P اما 0 ساله - نوجوان تفاوت معنی دار وجود ن اشت که نشان می ده که در مرحله تحکیم دقت کودکان 0 ساله مشابه عملکرد نوجوانان بود. بررسی میانگی عملکرد گروه های سنی نشان داد در مرحله تحکیم یادگیری نوجوانان دقیق تر از گروه های 6 ساله 8 ساله و 0 ساله بودن. عبوه بر ای 0 ساله ها در پاسخ به محرک های متوالی از 6 ساله ها دقیق تر بودن. ج ول شماره) 5.( نتایج حاصل از آزمون تحلیل واریانس دو راهه مرکب برای مؤلفه دقت پاسخ در پاسخ بحث منبع تغییرات بلوک س شرای یادگیری بلوک س بلوک شرای یادگیری مجموع مجذورات مرحله تحکیم 00 df میانگین مجذورات مقدار P 0/00 * 0/00 * 0/00 * مقدار F 87/82 8/75 3/68 25/3 59/0 43/3 3 25/3 77/30 43/3 مجذور اتا 0/68 0/390 0/335 0/556 0/070 0/090 0/00 * 0/02 * 0/035 * 36/72 6/57 2/98 24/46 4/38 / /39 4/38 5/97 بلوک س یادگیری ه ف از انجام تحقیق حاضر بررسی تأثیر تغییرات وابسته به س و آگاهی صریح و ضمنی بر عملکرد و تحکیم توالی حرکتی بود. همانگونه که یافتههای تحقیق نشان داد تمامی گروه های سنی در اجرای تکلی زمان عکس العمل متوالی در دو مؤلفه

17 سرعت و دقت پیشرفت کردن اختبف زمان و درص پاسخ های صحیح بلوک هشتم و دوم در تمامی گروه ها معنی دار بود که نشان دهن ه بهبود سرعت و دقت تمامی گروه ها حی انجام تکلی توالی حرکتی است ب ی معنی که تمری و پاسخ مکرر به محرک های متوالی موجب ش هم در توالی های تکراری و هم در توالی های تصادفی سرعت واکنش به محرک ها و دقت پاسخ دهی )درص پاسخ های صحیح( بهبود پی ا کن. با ای حال زمان واکنش و خطای پاسخ در توالی های تصادفی نسبت به توالی های منظم بیشتر بود که ای موضو نشان دهن ه آن است که یادگیرن گان ضمنی ب ون اطب آگاهانه از ترتیب توالی ها به محرک ها پاسخ می دادن و هیچ گونه اطبعاتی از قواع موجود در تکلی ن اشتن همانطور که نتایج مصاحبه نی بر ای مورد صحه گذاشت. ای یافته با یافته های سکیا و همکاران )2004( لمیکس و همکاران )200( و گری و فبورز )99( هماوان است و نقش تمری و آگاهی قبلی در بهبود عملکرد و یادگیری را نشان می ده. یافته های ای تحقیق نشان داد بی گروه های سنی 6 ساله )صریح ضمنی( 8 ساله )صریح ضمنی( 0 ساله )صریح ضمنی( و 5-8 ساله )صریح و ضمنی( در مرحله اکتساش و تحکیم در متغیر زمان پاسخ و دقت پاسخ تکلی توالی حرکتی تفاوت معنی دار وجود داشت. به طور کلی نتایج نوعی پیشرفت ناشی از رش و تکامل حرکتی را در عملکرد تکلی توالی حرکتی در درون و در طول بلوک های تمرینی نشان داد. در مؤلفه زمان پاسخ گروه های 8 6 و 0 ساله کودکان هم در شرای صریح و هم در حالت ضمنی در تمام بلوک های حرکتی نسبت به نوجونان )8-5 ساله( عملکرد ضعی تری داشتن. همچنی در مرحله تحکیم بی گروه های 0 ساله و نوجوانان تفاوت معنی دار آماری پی ا نش اما در گروه های 6 و 8 ساله تفاوت معنی دار وجود داشت که نشان می ده که سطح عملکرد کودکان 0 ساله در پایان روز دوم )مرحله تحکیم( به سطح عملکرد نوجوانان رسی در حالی که گروه های 6 و 8 ساله به ای سطح از عملکرد نرسی ن. برای مؤلفه دقت پاسخ بیشتری تفاوت ها در عملکرد گروه های کودکان 6 ساله و 8 ساله بود. گروه های 6 ساله )صریح ضمنی( در مؤلفه دقت پاسخ در تمامی بلوک ها متفاوت از گروه های دیگر عمل کردن )بیشتر از دیگر گرو ها 0

18 در پاسخ به محرک ها خطا کردن ( همچنی 8 ساله ها کم دقت تر از ب رگساالن و 0 ساله ها بودن اما در بلوک 8 نوجوانان و 0 ساله ها تفاوت معنی دار ن اشتن. ای موضو بیانگر آن است که احتماال سطح دقت ای گروه ها مشابه بوده است. همچنی در مرحله تحکیم بی گروه های 8 ساله 0 ساله در شرای صریح و بی گروه های 8 ساله 0 ساله و 0 ساله نوجوانان در شرای صریح و ضمنی تفاوت معنی دار آماری یافت نش که بیانگر آن است که در ای مرحله دقت کودکان 8 ساله مشابه 0 ساله و 0 ساله ها به سطح عملکرد ب رگ ساالن رسی ن. ای نتایج نشان می دهن با پیشرفت مراحل آزمون تفاوت های وابسته به س در زمان پاسخ و دقت عملکرد شرکت کنن گان مشاه ه ش که بیانگر اف ایش سرعت و دقت در اجرای مهارت ادراکی حرکتی با پیشرفت مراحل اجرا است. در تحقیق حاضر تفاوت های وابسته به س یافت ش ه برای دو مؤلفه از تکلی توالی حرکتی )یعنی سرعت و دقت( با تغییرات وابسته به س در قابلیت حرکتی و تکامل زمانی مسیرهای حرکتی در مغ سازگار هستن. یافته های حاصل از مطالعات تصویربرداری عصبی- ساختاری نشان داده ان که حجم کلی ماده خاکستری تا س ح ود 0-6 اف ایش و پس از آن کاهش می یاب ای کاهش تا ح ودی نتیجه ی اف ایش در ماده سفی مغ است. )بارنئا و همکاران ویلک و همکاران 2007(. فرض ش ه که ای اف ایش ممک است به کاهش در زمان ه ایت عصبی که با رش و تکامل مشاه ه می شود همراه باش و ممک است به پ ی ه های رفتاری مانن کاهش زمان عکس العمل و اف ایش کنترل حرکتی مهارت های حرکتی ظری در طول دوران کودکی منجر شود )گاروی ام و همکاران 2003(. 2 3 عبوه بر تغییر در مسیرهای حرکتی قشر مغ مطالعات نشان داده ان که تغییرات در مسیر های ماده سفی جسم ماط و در حجم کلی ماچه تا اواخر نوجوانی هم ادامه دارد )بارنئا و همکاران. Barnea-Goraly N, et al. Garvey M, et al

19 2005 ماکیا و همکاران 2007(. با توجه به ای موضو تفکیک بی دو ان ازه گیری از یادگیری توالی با ای فرضیه سازگار است که دقت ممک است عم تا بر بالی گی 0-6 سالگی رخ می ده متکی باش در حالی که زمان بن ی قشر مغ که بی است متکی بر بالی گی مسیرهای ماده سفی باش که تا نوجوانی و حرکت ممک جوانی به رش و بالی گی خود ادامه می دهن. دو نو یادگیری صریح و ضمنی )شرای تحقیق نشان داد بی یافته های ای توالی حرکتی تفاوت معنی دار یادگیری( در مرحله اکتساش در متغیر زمان پاسخ تکلی توالی حرکتی تفاوت معنی دار وجود وجود ن اشت اما در متغیر دقت پاسخ تکلی یادگیری( در تحکیم داشت. همچنی بی دو نو یادگیری صریح و ضمنی )شرای توالی حرکتی تفاوت معنی دار وجود ن اشت اما در تحکیم متغیر زمان پاسخ تکلی نتایج نشان دهن ه تفاوت در متغیر دقت پاسخ تفاوت معنی دار وجود داشت. ای رم گذاری و نحوه پردازش ای جنبه ها است و مهمتری یافته پژوهش حاضر نی ای حرکت )دقت و سرعت( به شیوه های متفاوتی اجرا و تثبیت و است که اج ا ماتل تحکیم می شون. دقت یک پردازش سریع از ارتباط محرک - پاسخ است و اکتساش آن به آسانی صورت می گیرد. در حالی که یادگیری یکپارچگی حسی - حرکتی و زمانبن ی حرکت یک عنصر دینامیک و پویا و فراین ی آهسته است که از تمری با ساختار ابت ایی در یک حالت معی سود می برد )2(. یک نمونه که از ای ج ایی و حرکت حمایت می کن مربوط به مطالعه گسستگی یادگیری و تحکیم اج ای ماتل هیک اوزاکا و همکاران ) ( و ساوی لمیکس و همکاران )2009( است است. ای طر متفاوت از نتایج با ای ای ه سازگار است که سیستم های مغ ی ای که برای دقت پاسخ مورد نیاز هستن زودتر از سیستم هایی که درگیر در یکپارچگی حسی - حرکتی و زمانبن ی حرکت هستن رش و تکامل می یابن. در دو نتایج ای تحقیق نشان داد بی عملکرد آزمودنی های گروه های سنی ماتل در دو بلوک انتهایی روز اول )مرحله اکتساش( با میانگی دو بلوک ابت ایی در روز دوم مؤلفه زمان و دقت پاسخ تفاوت معنی دار وجود دارد که مبی تحکیم کلی یادگیری حرکتی در گروه های مورد مطالعه است. ای موضو پ ی ه تثبیت حافظه حرکتی در 03

20 گروه های صریح و ضمنی را تأیی می کن. همینگر و شادمهر )2008( اظهار کردن که هرچه طول فاصله زمانی آفبی )استراحت و تمری آسایی( بیشتر شود ارتقا در حافظه مهارت اف ایش می یاب. ای محققان عنوان کرده ان که بهتری حالت تحکیم در دوره تمری آسایی 24 ساعت اتفاق می افت که ای امر در تحقیق حاضر نی تأیی ش ه است. اما نتایج تحقیق حاضر با نتیجه تحقیق فیشر و همکاران )2007( که نشان داد کودکان 7 و ساله بهبود عملکرد کمتر و در نتیجه تحکیم ضعی تری در تکلی یادگیری ضمنی داشتن هماوان نیست. احتماال علت ای ناهماوانی در نتایج به دست آم ه ممک است نو تکلی و اب ار مورد استفاده م ت زمان و تع اد کوشش های تمرینی و روش شناسی تحقیق باش. به طور کلی در تحقیق حاضر تحکیم معنی دار دقت و زمان بن ی پاسخ در گروه های یادگیری صریح و ضمنی نشان دهن ه تغییرپذیری در بازنمایی قشر حرکتی مغ می باش و ای نتایج با م ل واکر )2005( که بر اسا آن اجرای یک تکلی حرکتی پس از یک دوره استراحت بهبود می یاب هماوان است. از دیگر نتایج تحقیق حاضر ای بود که شرکت کنن ه های گروه یادگیری صریح )مطلع از اج ای توالی( نسبت به گروه یادگیری ضمنی که از ترتیب موجود در توالی ها اطبعی ن اشتن در مرحله تحکیم پیشرفت بیشتری داشتن هرچن ای پیشرفت فق در مؤلفه دقت پاسخ معنا دار بود. دلیل ای نتیجه احتماال تشریح اج ا توالی در گروه یادگیرن گان صریح است چرا که اطب صریح از آرایش تکلی و ترتیب توالی ها و نحوه انجام تکالی در یادگیری حرکتی می توان دقت و سرعت یادگیری را باال ببرد و می توان نقش بس ایی در بهبود کارایی و بهبود مهارت حرکتی داشته باش. نتیجهگیری در مجمو نتایج ای تحقیق نوعی پیشرفت عملکرد وابسته به س را در یادگیری توالی حرکتی نشان داد. با توجه به یافته های مطالعه حاضر و ع م معنی داری نو یادگیری در مؤلفه زمان پاسخ و معنی داری آن در مؤلفه دقت پاسخ و برتری یادگیری صریح نسبت به ضمنی در ای مؤلفه از حرکت نتیجه کاربردی که می توان ارائه داد ای است که به هنگام آموزش و انجام م اخبت توانباشی کودکان و نوجوانان در 04

21 صورتی که سرعت یکی از اج ا مهم تکلی باش تشریح اج ا تکلی ضرورتی ن ارد چرا که یادگیرن ه می توان به صورت ضمنی تکلی را یاد بگیرد اما در تکالی مستل م دقت تشریح اج ا تکلی می توان باعث بهبود کارایی مهارت حرکتی و تحکیم قوی تری گردد. همچنی با توجه به تعیی وجود تحکیم در گروه های شرکت کنن ه ل وم انجام م اخبت جلسات تمرینی و توانباشی در چن جلسه مشاص می گردد. منابع Abdollahi I (2007) Explicit and implicit motor learning of a perceptual motor skill after unilateral stroke using affected hand.tesis for Ph.D in Physiotherapy. Tehran, pp: -40. Alipour MA. (386). evaluate the reliability and validity of the Edinburgh Handedness Inventory in Iran. Journal of Psy Sci 6; Amanda S.Hodel, JulieC.Markant, SaraE.VanDenHeuvel (204). Developmental differences in effects of task pacing on implicit sequence learning. Fron in psy; 5: 53. Barnea-Goraly N, Menon V, Eckert M, Tamm L, Bammer R (2005). White matter development during childhood and adolescence: a crosssectional diffusion tensor imaging study. Cerebral Cort; 5: Caroline L, Corinne C, Xavier S, Etienne Q (203). Age related differences in perceptuomotor procedural learning in children. J Exp chi psy 203; 6: Dima Amso, Juliet Davidow (200) The Development of implicit learning from infancy to Adulthood: Item Frequencies, Relations, and Cognitive Flexibility. Develop Psy; 54, Dorfberger Sh, Adi-Japha E, Karni (2007). Reduced susceptibility to interference in the consolidation of motor memory before adolescence. PLoS ONE; 2: Fischer S, Wilhelm I, Born J (2007). Developmental differences in sleep's role for implicit offline learning: comparing children with adults. J Cognitive Neuro; 9: Gallahue, D. L., & Ozmun, J. C (202). Understanding motor development: Infants, children, adolescents, adults (7th ed). New York: McGraw-Hill. 05

22 Garvey M, Ziemann U, Bartko J, Denckla M, Barker C (2003). Cortical correlates of neuromotor development in healthy children. Clin Neuro; 4: Hemminger C.SE, Shadmehr R (2008). Consolidation Patterns of Human Motor Memory. J of Neuro; 28(39): Hikosaka O, Nakamura H, Sakai K, Nakahara H (2002). Central mechanisms of motor skill learning. Curr Opinion Neuro; 2: K. Janacsek, J. Fiser, and D. Nemeth (202).The Best Time to Acquire New Skills: Age-related Differences in Implicit Sequence Learning across Human Life Span. Develo Sci; 5(4): Nejati V, Ashayeri H, Garusi Farshi MT, Aghdasi MT (2006). Comparing explicit motor sequence learning in youth and elderly. Edu and Psy; 9(2): Robertson E., Pascual -Leone A, Press D.Z (2004). Awareness Modifies the Skill-Learning Benefits of Sleep. Curr Biolog; 4, Savion-Lemieux T, Jennifer A. Bailey, Penhune V (2009). Developmental contributions to motor sequence learning. Exp Brain Res; 95: Savion-Lemieux T, Penhune V (200). The effect of practice pattern on acquisition, consolidation, and transfer of visual - motor sequence learning. Exp Brain Res; 204: Savion-Lemieux T, Penhune V (2005). The effects of practice and delay on motor skill learning and retention. Exp Brain Res; 6: Schmidt RA, Lee TD (20). Motor control and learning: A behavioral emphasis (5th ed). Champaign, IL: Human Kinetics. Sekiya, H. and K. Fukuchi (2004). Influence of rule complexity on implicit and explicit learning of a tracking task. J Sport and Exer; 26: Spencer RM, Gouw AM, Ivry RB (2007). Age-related decline of sleepdependent consolidation. Lear Memo; 4: Thomas K, Nelson C (200). Serial reaction time learning in preschool and school-age children. J Exper Chil psy; 79: Walker M P (2005). A refined model of sleep and the time course of memory formation. Behav and Brain Sci; 28:5-64; discussion Wilke M, Krageloh - Mann I, Holland S (2007). Global and local development of gray and white matter volume in normal children and adolescents.. Exp Brain Res; 78: